Artun'un Karalama Defteri

Hayat, keyifli ama aynı zamanda meşakkatli bir macera. Bireyin yolda önüne çıkan zorlukları iyi tahlil edip kendisini geliştirmesi gerekiyor ve bu süreç hiç sona ermiyor, doğumdan ölüme kadar. Bu yılın gözde belgesellerinden Amy‘nin (2015) esas anlatmak istediği bence bu, her ne kadar öyle gözükmese de.

2000’li yılların önemli ses sanatçılarından Amy Winehouse’un çıkış ve trajik iniş sürecini konu alan belgesel, Senna (2010) ile sürükleyici ve farklı bir belgesel çekilebileceğini kanıtlayan Asif Kapadia’ya ait. Amy‘nin de dramatik yapısı oldukça kuvvetli ve seyircisinin gözünü perdeden bir dakika bile ayırmasına izin vermiyor. Bunun ana sebeplerinden biri dakik kurgusunun yanında, gerçekçiliği ve ana odağı olan Amy Winehouse’u tarafsız ve içtenlikle anlatması.

Winehouse’un hayatından görüntüleri kronolojik olarak arka arkaya dizerken onu doğrudan etkileyen unsurlara hiçbir zaman odağını çevirmiyor: Ne aile fertleri, ne kocası, ne arkadaşları, ne yüzsüz medya, ne de şaşılası biçimde müziği. Kapadia’nın odağı hep sabit, yalnızca ve sadece Amy! Ama bir ünlü ya da harika bir ses olarak değil, bir insan olarak Amy! Zaten filmin adı da bunu yansıtıyor.

Yönetmen sadece birkaç kere kronolojik anlatımdan sapıyor ve bunların hepsi de Amy için çok önemli bilgiler taşıyor. Birinde babasını dinliyoruz, Amy daha 1 yaşındayken bir ilişkiye başladığını ama ancak o 9’a bastığında evliliğini bitirebildiğini anlatıyor. Ardından ekliyor: “Ama Amy bu süreci normalden çok daha kısa sürede atlattı.” İkinci kritik bilgi annesinden geliyor: Çok yumuşak biri olduğunu, Amy’nin bunu daha çocukken fark ettiğini ve kendisine sert davranılmasını istediğini belirtiyor. Bu iki bilgi de Amy’nin hayat seyrini etkiliyor. Bir kere Amy hiçbir zaman anne-babasının boşanmasını atlatamıyor ve yüzleşemediği bu durum onun olgunlaşmasını engelliyor. Daha önemlisi ‘baba’nın eksikliği ve bu süreçten dolayı kendi ayaklarının üzerinde duracak gücü bulamaması onu hep birilerine bağımlı yapıyor ve bu bağlandığı kişiler/şeyler tarafından kontrol edilmesini sağlıyor: Babası, kocası, menajerleri, arkadaşları, alkol, uyuşturucu… Amy, hiçbir zaman kendi hayatını kendisi idare edemiyor. Ölmekten son anda kurtulduğu ve rehabilitasyona gitmesi gerektiğinin aşikâr olduğu zaman bile “Babam isterse giderim.” diyor. Veya Grammy kazandığı gece en iyi arkadaşına açıkça “Uyuşturucu olmadan bunların hiçbir zevki yok!” diyebiliyor.

Belgeselin diğer can alıcı tarafı, Amy’nin içindeki müzik aşkını tüm boyutlarıyla ele alması. Amy tam manasıyla müziğe âşık ve kendini en iyi ifade edebildiği alan müzik. Sözleri, basit ama akılda kalıcı besteleriyle birleşip o vurucu sesiyle hayatlarımıza dokunuyor. Tüm dertlerini, hayal kırıklıklarını ve pişmanlıklarını şarkılarına birebir yansıtıyor. İşte Amy’nin müziği bu yüzden muhteşem, bu yüzden o şarkıları defalarca dinlemek insanı bıktırmıyor. Çünkü Amy basit bir insan olduğu gibi, müziği de hayatın içinden ve yüzde yüz sahici. ‘Stronger Than Me’, ‘Back to Black’, ‘Rehab’ ve diğerleri bunun doğrudan örnekleri.

Amy’nin tek isteği var aslında ve film boyunca da bunu dillendiriyor: Müzik yapabilmek. Binlerce kişinin önünde şov yapmak yerine bir caz kulübünde tüm içtenliğiyle müziğini icra etmek istiyor sadece. Ama onu rahat bırakmıyorlar, hep daha fazlasını istiyorlar. Hayatındaki tek güvenli liman belki de müzik. Hayatının sonlarına doğru tek kendisine geldiği zamanın, idolü Tony Bennett ile düet yaptığı dönem olması da bunun bir tezahürü. Zaten ötesinde müzik de yapamaz hâle geliyor ve sonuç mâlum.

Amy‘yi izlerken Amy’yi Amy Winehouse yapan tüm unsurların yanında onun insanlığının tüm hâllerini de izliyoruz. Kapadia’nın belgeselinin kilit noktası da bu: Amy Winehouse’un ününden ve müziğinden nemalanmak yerine bir insanı anlatmayı seçmesi. Bu yüzden Amy, aynı zamanda senenin en iyi filmlerinden.